یکی از جنبه های تندرستی، پرداختن به سلامت دهان می باشد، اما حضور در مطب دندان پزشکی و قرار گرفتن بر روی یونیت برای معاینه، اغلب چندان آسان و توام با آرامش نیست (1). گاهی این اضطراب چنان با ترس و وحشت توام می شود که با بروز رفتارهای مقابله...

 

مقدمه: یکی از جنبه های تندرستی، پرداختن به سلامت دهان می باشد، اما حضور در مطب دندان پزشکی و قرار گرفتن بر روی یونیت برای معاینه، اغلب چندان آسان و توام با آرامش نیست (1). گاهی این اضطراب چنان با ترس و وحشت توام می شود که با بروز رفتارهای مقابله ای در بیماران، مجال ارائه هر نوع خدمات از سوی دندان پزشک را سلب می کند (2). شدت اضطراب در بیماران ممکن است تا ابعاد ناتوان کننده ای گسترش یافته و احساس مرگ قریب الوقوع در بیمار، وی و خانواده اش را از هرگونه اقدام تشخیصی یا درمانی دندان پزشکی منصرف نماید (3). از سوی دیگر وقوع اضطراب در مراجعین و تکرار آن در معاینه بیماران، می تواند کارآیی دندان پزشکان را تحت تأثیر قرار داده و موجبات کاهش اعتماد به نفس آنان را فراهم نماید (4). کاهش اعتماد به نفس دندان پزشک، احتمال و میزان موفقیت وی را کم می کند. از آنجایی که ارائه خدمات مؤثر دندان پزشکی نقش قابل توجهی را در تعیین شاخص های بهداشتی جامعه ایفا می نماید، اضطراب بیماران و عدم مراجعه آنان برای برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی دندان پزشکی ممکن است تأثیر نامناسبی بر شاخص های توسعه جامعه داشته باشد (5) با عنایت به تأثیر بهداشت دهان در سلامت عمومی مردم و نظر به اینکه تسهیل مراجعه افراد به دندان پزشک موجب اصلاح و ارتقاء شاخص های این عرصه از تندرستی خواهد شد، این مطالعه با هدف ارزیابی علل اضطراب در مراجعین مطب دندان پزشکان عمومی شهر همدان صورت گرفت تا بر پایه شناخت مشکلات و تعیین حجم آنها بتوان با ارائه برنامه های آموزشی به خانواده ها، در راستای تشخیص به موقع بیماری های دهان و درمان مناسب اقدام لازم به عمل آورد.

روش بررسی: در بررسی مقطعی حاضر از 120 مطب دندان پزشکان عمومی موجود در شهر همدان تعداد 20 مطب به صورت تصادفی ساده در مرحله اول انتخاب گردید و سپس در مرحله دوم از هریک از این 20 مطب تعداد 50 بیمار در 5 روز هفته به صورت تصادفی از بین مراجعین حاضر در مطب انتخاب شدند. به علت وجود برخی محدودیت های ارتباطی با کودکان، نمونه ها از بین افرادی با سنین بالاتر از 9 سال انتخاب شدند.
اطلاعات براساس دو پرسشنامه جمع آوری گردید. ابتدا جلسه آموزشی برای منشی مطب های دندان پزشکی برگزار و پرسشنامه ها در اختیار آنها گذاشته شد. شماره تلفن یک کارورز دندان پزشکی در دسترس آنها بود تا به هنگام مواجهه با ابهامات به صورت تلفنی رفع مشکل نمایند. در افراد باسواد پرسشنامه ها توسط خود فرد تکمیل شد اما پرسشنامه های افراد بی سواد توسط منشی مطب و ضمن خواندن مندرجات برای پرسش شونده تکمیل گردید. پرسشنامه اول شامل 17 سوال استاندارد بر اساس مقیاس (Dental Anxiety Scale) DAS بود که مراجعین مضطرب را شناسایی می کرد. بدین صورت که پاسخ مثبت به سوالات اول و دوم مبین استعداد اضطراب قطعی تلقی می گردید. (6) پرسشنامه دوم بر اساس مقیاس اضطرابی Corah تنظیم شده بود و 64 سوال داشت (7) این پرسشنامه فقط به کسانی داده شد که به هنگام مراجعه به مطب دچار اضطراب شده بودند و اضطراب ناشی از مسائل مرتبط با محیط مطب، درمان دندان پزشکی، مدیریت مطب، تصورات شخصی و سایر عوامل را ارزیابی می کرد. با کمک پرسشنامه دوم اطلاعات لازم جمع آوری شده تحت بسته نرم افزاری SPSS ویرایش سیزدهم وارد کامپیوتر شد. در تجزیه و تحلیل آماری داده ها به منظور بررسی اثر interaction متغیرها از مدل تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. سطح معنی داری در این مطالعه کمتر از (p<0/05) %5 در نظر گرفته شد.

یافته ها: تعداد 400 مراجعه کننده به مطب های دندان پزشکی همدان در بدو ورود دارای اضطراب بودند که ادامه مطالعه روی این جمعیت انجام گرفت. مراجعین مذکور شامل 51 % مرد و 49 % زن بودند و متاهلین %53 و مجردین 47 % جامعه مورد پژوهش را تشکیل دادند. 61 % از مراجعین بین 9 تا 30 سال و بقیه بیشتر از 30 سال سن داشتند. افراد با تحصیلات دانشگاهی 30 %، با تحصیلات دبیرستان 63 % و کم سوادان کمتر از راهنمایی و بی سوادان 7% از مراجعین مورد پژوهش را شامل گردیدند. عوامل موجد اضطراب در پنج زمینه شامل محیط مطب، تصورات شخصی، مدیریت مطب، درمان دندان پزشکی و سایر موارد بررسی شد که عوامل مربوط به محیط مطب با فراوانی 31/1% بارزترین زمینه را بخود اختصاص دادند (نمودار 1).

توزيع فراواني زمينه هاي موجد اضطراب در مراجعين به مطب دندانپزشكان عمومي شهر همدان
نمودار 1- توزیع فراوانی زمینه های موجد اضطراب در مراجعین به مطب دندان پزشکان عمومی شهر همدان

در زمینه محیط مطب نبودن سرویس بهداشتی مطلوب، وجود لکه های خون در مطب، کثیف بودن روپوش دندان پزشک و سرو صدای ابزار هر کدام به ترتیب با فراوانی 64/3% , 44/5% , 43/8% و 40% به عنوان شاخص ترین عوامل ذکر گردیدند. (نمودار2)


توزيع فراواني عوامل مهم موجد اضطراب برحسب زمينه اضطراب در مراجعين به مطب دندانپزشكان عمومي شهر همدان
نمودار 2- توزيع فراوانی عوامل مهم موجد اضطراب برحسب زمينه اضطراب در مراجعين به مطب دندان پزشکان عمومی شهر همدان

در زمینه تصورات شخصی، امکان سرایت بیماری، گرانی نرخ خدمات، خطر اشعه X و مجرب نبودن دندان پزشک هر کدام به ترتیب با فراوانی و مجرب نبودن دندان پزشک هر کدام به ترتیب با فراوانی 67/3% , 51/5% , 41/5% و 39/5% از عوامل مهم ذکر گردیدند. (نمودار2)

مقايسه عوامل اضطراب در مراجعين به مطب پزشكان عمومي شهر همدان برحسب جنس بيماران

جدول 1 مقايسه عوامل اضطراب در مراجعين به مطب پزشكان عمومي شهر همدان برحسب جنس بيماران


توزيع فراواني عوامل كاهنده اضطراب در مراجعين مطب دندانپزشكان عمومي شهر همدان
جدول 2 توزیع فراوانی عوامل کاهنده اضطراب در مراجعین مطب دندان پزشکان عمومی شهر همدان

در زمینه مدیریت مطب برخورد عصبی دندان پزشک با فراوانی 47/8% بی توجهی دندان پزشک به بیمار با فراوانی 46/8% و معطلی برای پذیرش با فراوانی 39/8% از مجموعه عوامل مهم بودند. (نمودار2)
در زمینه درمان های دندان پزشکی خارج نمودن دندان، تزریق ماده بی حسی، درمان ریشه و جراحی هر کدام به ترتیب با فراوانی 48/3% , 44/4% , 41/5% از اهمیت بالاتری برخوردار بودند (نمودار2).
در رابطه با سایر عوامل زمینه ساز اضطراب، تجربه قبلی دردناک بودن درمان دندان پزشکی 37/3% و وضعیت بد بهداشت دهان دندان پزشک 34/5% گزارش شد.
آزمون تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد که اثر متقابل interaction متغیرهای سن، جنس، تحصیلات، تأهل و شغل معنی دار نبود (p=0/78) همچنین نشان داده شد که بین جنس مراجعین و تعداد عوامل موجد اضطراب در حیطه های گوناگون آن ارتباط آماری وجود داشت. این ارتباط در زمینه های عوامل مربوط به درمان دندان پزشکی و تصورات شخصی مراجعین بارز بود. (جدول 1)
سایر عوامل دموگرافیک نظیر سن، تحصیلات، تأهل و شغل مراجعین رابطه آماری معنی داری با تعدد عوامل موجد اضطراب نداشت. بررسی عوامل کاهنده اضطراب نشان داد که مواردی نظیر اطمینان از بهداشت مطب و استریل بودن وسایل با فراوانی 69/5%، اطمینان از بی حسی کامل حین درمان با فراوانی 58% و پاکیزگی روپوش دندان پزشک با فراوانی 52/3% از بقیه موارد چشمگیرتر بودند (جدول2)

بحث و نتیجه گیری: مطالعه ای که توسط Francis و Stantly بر روی علل ترس از خدمات دندان پزشکی انجام شد نشان داد تحصیلات پایین مراجعین یکی از علل ترس محسوب می شود (3). در تحقیق حاضر فراوانی اضطراب در سطوح محتلف تحصیلات بیماران با یکدیگر متفاوت نبود. از نظر عوامل مربوط به محیط مطب در مطالعه حاضر تصورات شخصی مبنی بر امکان سرایت بیماری مهمترین علت اضطراب از دیدگاه مراجعین محسوب می شد که با نتایج برخی مطالعات قبلی مطابقت داشت (4، 8).
در مطالعه ای که توسط Freeman در 1985 بر روی 407 نفر مرد و زن انجام شد میزان اضطراب زنان به هنگام دریافت خدمات دندان پزشکی از مردان بیشتر گزارش شد که این یافته با نتایج تحقیق حاضر مطابقت دارد(5). از نظر سن و وضعیت تأهل نتایج تحقیقات حاضر با مطالعات قبلی شباهت داشت به طوری که در سطوح محتلف تأهل و همچنین گروه های سنی فراوانی عوامل موجد اضطراب با یکدیگر متفاوت نبود (3، 9، 10).
در خصوص عوامل مربوط به مدیریت مطب در مطالعه حاضر برخورد عصبی دندان پزشک از علل بروز اضطراب از نظر مراجعین به حساب می آمد که با نتایج مطالعات قبلی شباهت داشت (11، 12).
در مطالعه انجام شده توسط Bare و Dundes در ایالات متحده، در اکثریت بیماران 66% علت اضطراب، ترس و انتظار بروز درد هنگام انجام فرایندهای تشخیصی درمانی بوده است (13). برخی دیگر از پژوهشگران عوامل مثبت محیطی را مد نظر قرار داده و به نتایج قابل توجهی دست یافته اند. Lehrner و همکاران گزارش کرد ه اند که پخش بوی خوش پرتقال یا اسطوخودوس و موسیقی در محیط مطب، هریک به تنهایی قادرند سطح آرامش بیماران را افزایش داده و از بروز اضطراب در آنها بکاهند (14). مطالعه حاضر نشان داد بیشترین حیطه اضطراب در مراجعین به مطب های دندانپزشکی به تصورات شخصی آنها (ترس از امکان سرایت بیماری های خطرناک از طریق مطب) مربوط م یشود که در زنان به مراتب بیشتر از مردان است. بنابراین پیشنهاد م یگردد پوشیدن روپوش تمیز و مرتب، استفاده از دستکش و ماسک و ارائه توضیح مختصر درخصوص استفاده از لوازم استریل یکبار مصرف در شروع کار که به نظر می رسد بتواند در کاهش اضطراب مراجعین مؤثر باشد در دستورکار دندان پزشکان قرار گیرد.

 
 
logotop
logotop
logotop
logotop
logotop
logotop
logotop
 
 
 
کلیه حقوق مطالب این وب سایت محفوظ میباشد و هرگونه استفاده از مطالب سایت منوط به اجازه شرکت آبادیس طب امروز میباشد.
 
 
 
Top